Sinds kort is het mogelijk namen, herinneringen en foto’s van overleden dierbaren te verbinden aan het herinneringslicht in de toren van Nijkerk. Een licht dat iedere nacht blijft branden voor al die mensen die we lief hebben maar niet meer bij ons zijn. De Mooiste gedenkt.
Ik vind ‘gedenken’ en heel mooi werkwoord. Volgens Van Dale betekent het ‘zich herinneren’ of ‘in ere houden’. Dat de verleden tijd ‘gedachten’ of ‘hebben gedacht’ wat onwennig aanvoelt in deze context, maakt het voor mij nog krachtiger. Een zin als ‘Wij gedachten onze vader en opa’ lijkt niet goed de lading te dekken van wat je gisteren hebt gedaan. Misschien omdat ‘gedachten’ ook een zelfstandig naamwoord (in meervoud) is voor ‘voorstellingen van de geest’. Maar het actieve ‘Wij gedenken onze dochter, zus en tante’ vertelt precies wat je in het hier en nu doet om iemand in herinnering levend te houden. En door dat de blijven doen, pas je het werkwoord alleen in tegenwoordige tijd toe. Zoals onze toren – De Mooiste – dat doet.
En het woord herdenken dan, betekent dat hetzelfde? Volgens Van Dale is herdenken het ‘(op plechtige wijze) stilstaan bij iets uit het verleden’. Die omschrijving sluit aan bij het gevoel dat het woord herdenken bij mij oproept. Een herdenking gaat over een gebeurtenis; gedenken gaat over mensen aan wie je persoonlijke herinneringen hebt. Herdenken doe je met eerbied, plechtig. Gedenken wordt ingegeven door de warme gevoelens die je koestert voor wie je in ere houdt. ‘What’s in a word?’ kun je denken. Is het mijn liefde voor taal die me aanzet tot deze analyse?
Misschien is het wel meer dan dat. Want beide woorden zijn op dit moment actueel. Ze komen samen in de oproep om de Nederlandse vlag tijdens Dodenherdenking (4 mei) en Bevrijdingsdag (5 mei) weer zoals het hoort te hijsen: rood-wit-blauw. Wat de nu nog veelal op z’n kop hangende vlaggen met mensen doen, kan ik niet invoelender verwoorden dan in de boodschap die op sociale media rondzingt: ‘Voor ons, nabestaanden en collega’s van gesneuvelde militairen, is het pijnlijk om de vlag omgekeerd te zien hangen. Ons kind, onze ouder, partner, broer/zus of collega kwam thuis in een kist onder diezelfde vlag.’
Een verkenningsrondje door Nijkerk stemt me hoopvol. Er lijken al minder vlaggen verkeerd om te hangen. Zijn ze donderdag en vrijdag helemaal weg? Ik steun van harte de oproep: laat herdenken en gedenken samenvallen en hang de vlag rechtop (of haal ‘m weg).
Nelleke den Besten – De Stad Nijkerk