Kees Both, onderwijs- en natuurpedagoog uit Hoevelaken, is overleden. Hij is 14 september begraven. Both is 78 jaar geworden. Vanwege zijn grote verdiensten is hij eerder benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau.

Kees Both heeft een enorme betekenis gehad voor onderwijs en pedagogiek. Hij was inhoudelijk coördinator voor het Jenaplan onderwijs. Daarnaast was Kees intensief betrokken bij een aantal toonaangevende landelijke NME projecten waaronder de ontwikkeling van algemene kwaliteitscriteria voor NME en het streven naar een verbreding en verdieping van NME binnen het curriculum van basisscholen. Kees Both volgde de ‘kweekschool voor onderwijzers’, begon in 1965 als leraar basisonderwijs in Harderwijk en studeerde af als pedagoog. Eind jaren ‘60 raakte hij geïnteresseerd in de pedagogiek van natuuroriëntatie in het basisonderwijs. Hij interesseerde zich vooral in de manier waarop je kinderen samen kunt laten leren door (samen) zelf te beleven en te onderzoeken. In 1973 werd Kees medewerker van de Commissie Modernisering Leerplan Biologie en vervolgens ging hij werken bij de Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) voor het project Natuuronderwijs in de Basisschool (NOB). In die periode publiceerde Kees een groot aantal artikelen, o.a. in de ‘Grabbelton’ (tijdschrift van het NOB), was hij een van de auteurs van het boek ‘Het gebruik van de schoolomgeving’ en was hij hoofdredacteur van het boek ‘De tuin om de school – wat doe je ermee?’

Volgens Kees Both is de relatie kind­-natuur heel lang vooral bekeken vanuit een vak of leergebied zoals het natuuronderwijs en van het opvoeden van kinderen tot een verantwoorde omgang met de natuur (‘kinderen voor natuur’). In 2003 ging Kees Both naar aanleiding van een vraag van een zorgboerderij intensief aan de slag om de waarde van natuur voor welzijn en ontwikkeling van kinderen te verkennen en te onderbouwen. Dit resulteerde o.a. in het document ‘Natuureducatie en jeugdzorg’, waarbij hij al doende tot besef kwam dat aandacht voor natuur als ‘persoonlijkheidsvormende kracht’ vooraf gaat aan en mede de basis vormt voor educatief werk in jeugdzorg, kinderopvang en onderwijs. Kees ontdekte ook dat natuur als middel voor persoonlijke ontwikkeling in de pedagogiek en ontwikkelingspsychologie in Nederland nauwelijks aandacht krijgt en dat kinderen in de omgevingspsychologie vrijwel ontbreken. Rond 2005 leverde Kees Both vanuit Stichting Oase/ Netwerk Springzaad een aantal wezenlijke bijdragen aan ‘vergroening’ van publicaties van het netwerk ‘Ruimte voor de Jeugd’. Enkele jaren later kwam ook de kinderopvang in beeld. Kees schreef het hoofdstuk ‘Natuur en fysieke omgeving’ voor het leidend pedagogisch kader voor kindercentra (Singer & Kleerekoper, red. 2009) waarna nog vele bijdragen volgden over de waarde van natuur voor het jonge kind, deels in samenwerking met Veldwerk Nederland en het IVN.

Naar een groene pedagogiek

Kees Both laat een ongelooflijk omvangrijk en divers ‘oeuvre’ achter, bedoeld als inspiratiebron en om ‘wakker te maken voor de problematiek’, zoals hij het zelf uitdrukt. Vele organisaties, instellingen en personen – in onderwijs, kinderopvang, wetenschap en NME hebben baat bij de enorme deskundigheid en kennis die Kees in de loop van zijn leven heeft opgebouwd en gedeeld via presentaties, websites, artikelen en boeken. Kees Both heeft, voortbordurend op Reform pedagogen zoals Petersen (Jenaplan), Montessori en Steiner, de waarde en betekenis van natuur geduid voor een gezonde ontwikkeling van kinderen en voor ‘herstel van het gewone leven’.

De stichting Groene Pedagogiek beheert nu een deel van het omvangrijke archief van Kees Both.

Op de foto de Jenaplanschool De Hoeve in Hoevelaken