Je zit op je telefoon, opent even snel een app om iets op te zoeken… en voor je het weet word je achtervolgd door advertenties die nét iets te goed weten wat je gisteren deed. Herkenbaar? Het voelt alsof je grip op je eigen digitale wereld langzaam verdwijnt. In theorie heb je nog wel de touwtjes in handen, maar in de praktijk worden die steeds vaker strakgetrokken door anderen. Grote techbedrijven, algoritmes en overheden bepalen steeds vaker wat je ziet, wat je mag zeggen en zelfs wat je denkt dat waar is.

Die controleverschuiving gaat razendsnel. Je gebruikt platforms die werken via servers aan de andere kant van de wereld, onder regels waar je geen stem in hebt. Sociale media zijn hier natuurlijk de grootste boosdoeners: wat jij deelt, wordt getoetst aan richtlijnen die door een intern team in Californië zijn opgesteld. En als een post wordt verwijderd? Tja, veel geluk met het vinden van iemand die je daar persoonlijk over te woord wil staan. Een ander goed voorbeeld zie je in de wereld van online gokken. De Nederlandse overheid probeert met talloze regels, waaronder het Centraal Register Uitsluiting Kansspelen, het gokgedrag van volwassen Nederlandse burgers te sturen. Dat is niet naar de zin van veel spelers, die dat systeem willen vermijden en zelf controle houden door naar alternatieven te zoeken. Hoe doen ze dat? Simpel: vergelijk casino’s zonder Cruks registratie, en je ziet meteen talloze buitenlandse opties waar je meer vrijheid en privacy kan ervaren.

Die platforms vallen buiten de Nederlandse wetgeving, wat betekent dat de strenge beperkingen kunnen vermeden worden – aantrekkelijk voor gebruikers die controle willen houden over hun eigen internetgedrag. Dat soort keuzes zie je niet alleen bij goksites. Denk aan VPN’s, decentrale netwerken, en alternatieve browsers zoals Brave of Tor. Steeds meer mensen zijn op zoek naar manieren om hun privacy te bewaken en hun vrijheid terug te claimen. Niet omdat ze per se iets te verbergen hebben, maar omdat ze het gevoel hebben dat ze anders gestuurd worden door systemen die ze niet begrijpen – laat staan kunnen beïnvloeden.

Het internet is allang geen anarchistisch speeltuintje meer. Het is een strak georganiseerd netwerk van belangen geworden, en jij bent – heel eerlijk – eerder het product dan de gebruiker. Kijk bijvoorbeeld naar China of Rusland. Daar is het internet al jaren volledig onder controle van de staat. In Europa is het minder extreem, maar ook hier groeien de restricties. De EU kwam in 2024 met strengere wetten rondom desinformatie, dataverzameling en kunstmatige intelligentie. Op zich begrijpelijk, want nepnieuws verspreidt zich sneller dan ooit. Maar de vraag blijft: waar ligt de grens tussen bescherming en bemoeizucht? Die lijn is dun, en je merkt het pas als het te laat is. Kortom, ja – je hebt technisch gezien nog controle. Maar het is een fragiele vorm van controle, eentje die je alleen kunt behouden als je actief en bewust handelt. En daar wringt precies de schoen.

Want in een wereld vol gemak, algoritmes en automatische keuzes, is zelf nadenken niet zo eenvoudig meer. Een open, vrij internet, zonder grote poortwachters? Dat is een illusie. De komst van Web3 zou hier verandering in kunnen brengen, maar dat is voorlopig nog toekomstmuziek.