Burgemeester Gerard Renkema van Nijkerk maakt zich grote zorgen over de toenemende polarisatie onder de bevolking en het afnemend vertrouwen in de overheid. Dat zei hij maandagavond tijdens de gemeentelijke receptie, die na een aantal jaren van corona weer mogelijk was in de Flier. Ondanks dat het glas werd geheven, toonde hij zich niet optimistisch over de tweedeling in de samenleving, die de maatschappij lijkt te splitsen. Renkema: ,,Laten we de afgelopen jaren op ons inwerken dan komen we tot de conclusie dat er heel veel is gebeurd en veranderd. Vraagstukken waarvan je in eerste instantie zou denken dat deze zich meer op mondiaal of landelijk niveau afspelen, blijken een forse impact te hebben op het lokale niveau. En dan gaat het niet alleen om het beleid, maar ook de impact die het heeft op onze samenleving. Bijna dagelijks kunnen wij dat ervaren. Ik hoef maar een paar kernbegrippen te noemen om dat duidelijk te maken: Corona, vaccinatie, avondklok, inflatie, energieprijzen, Oekraïne-oorlog, vluchtelingenstroom, stikstof, krapte op de arbeidsmarkt.
Een recent rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau gaf aan dat een ruime meerderheid van de Nederlanders zich zorgen maakt over de polarisatie die hiermee gepaard gaat in het publieke en politieke debat. De meningen worden steeds manifester geuit, er lijkt geen ruimte te zijn voor andere opvattingen, intimidatie en geweld wordt met enige regelmaat niet geschuwd en ben je het niet met mij eens dan ben je meteen mijn vijand. Social media vormen daarbij een rioolput waarbij je anderen de meest extreme verwensingen kunt toevoegen. Behoefte aan argumenten, ruimte voor andere opvattingen en gesprek lijkt afwezig. Ik kan dit nog moeiteloos aanvullen met andere verontrustende ontwikkelingen die ik waarneem en die ook door een groot aantal mensen in dit land als ongewenst worden ervaren. Ik vind dat we niet te makkelijk moeten doen over deze maatschappelijke ontwikkelingen. We hechten in ons land heel veel waarde aan de democratische rechtsstaat en dat is in mijn ogen nog steeds het allerbeste model, maar we zien wel dat deze rechtsstaat onder druk staat. Zorgelijk is dat een deel van de bevolking ook zegt afgehaakt te zijn, geen vertrouwen meer te hebben in de overheid. Er is dus meer dan werk aan de winkel. Het eerder genoemde onderzoek van het SCP geeft ook aan dat mensen van oordeel zijn dat de toon van het debat anders moet, dat de inhoud meer centraal moet staan. Er is ook wel begrip voor de soms harde toon van het debat, maar toch overheerst bij veel mensen ergernis over fel verwoorde meningen en harde protesten. Positief worden beoordeeld de onderlinge hulpvaardigheid en het feit dat twee derde vindt dat andere mensen te vertrouwen zijn. Polarisatie in de eigen omgeving ervaart men wat minder. Dit komt omdat men vaker omgaat met gelijkgestemden of dat men discussies uit de weg gaat om conflicten te voorkomen.
Ook in Nijkerk merken we natuurlijk het nodige van deze spanningen. Spanningen in de samenleving, spanningen als gevolg van landelijk beleid. Maar ook spanning als het gaat om de vormgeving van lokaal beleid. De agrarische sector, met alle werkgelegenheid erom heen, die in deze regio, deze gemeente, enorm wordt geconfronteerd met het stikstofvraagstuk. De verstedelijkingsopgaven en de ontwikkelagenda die moeten bijdragen aan een goede ruimtelijke ontwikkeling met forse woningbouwopgaven voor deze gemeente. De druk op de woningmarkt is hier op dit moment immers enorm. De beschikbaarheid van voldoende en betaalbare woningen is een punt van grote zorg. De verantwoordelijkheid voor de opvang en huisvesting van Oekraïners, statushouders en vluchtelingen mag u daar ook nog bij optellen. En dan komt daar ook nog eens een forse opgave voor windmolens en zonnevelden bij, met de wetenschap dat ons electriciteitsnetwerk aan z’n maximum capaciteit zit zodat het uitermate lastig is om tot ontwikkeling van nieuwe woningbouw- en bedrijfslocaties te komen. Bovenstaande opsomming heeft met name betrekking op ruimtelijke ontwikkelingen. Ontwikkelingen die natuurlijk ten dienste staan van de Nijkerkse inwoners, de Nijkerkse gemeenschap. En onder de inwoners zien we ook dat er sprake is van toenemende problematiek. De hoge inflatie, de toegenomen kosten voor levensonderhoud, de energieprijzen die de pan uitrijzen. We zullen als gemeente blijvend moeten inzetten op het ondersteunen bij dit soort vraagstukken. En het cement van onze samenleving, de vele verenigingen, instellingen hebben het ook zwaar om het hoofd boven water te houden. Eenvoudige oplossingen bestaan er in de huidige tijd niet meer. Belangen lijken steeds meer tegenover elkaar te komen staan. Maar het bijzondere is dat wetenschappelijk onderzoek dat beeld tegen lijkt te spreken: Op veel onderwerpen is meer overeenstemming dan mensen denken en onderlinge verschillen in opvattingen groeien niet. Dat is mooi. Maar voor die oplossingen zullen we als gemeentelijke overheid ook het gesprek met de samenleving nadrukkelijk moeten blijven aangaan. Argumenten moeten willen blijven uitwisselen. Keuzen moeten willen blijven motiveren. En als de keuzes niet eenvoudig zijn weten we ook dat een deel van de inwoners het uiteindelijk daar niet mee eens zal zijn. Maar niet kiezen is eigenlijk nooit een optie. Onderaan de streep denk ik dat de samenleving gebaat is met het maken van keuzes. We blijven namelijk een samenleving en het kan niet zo zijn dat we als parallelle apart opererende eenheden naast elkaar leven.’’
Tekst Kees van den Heuvel
Foto’s Aalt Guliker