Jaarlijks staan familie, veteranen van het VN Transportbataljon en andere betrokkenen stil bij het overlijden van Remco Heijmans uit Nijkerk op 3 oktober 1995 op 20-jarige leeftijd tijdens de VN-vredesmissie in Bosnië. Destijds een heftige gebeurtenis die grote impact maakte en die 30 jaar na dato nog steeds veel doet met de nabestaanden. De kleinschalige herdenking bij het graf van Remco op de algemene begraafplaats van Nijkerk vindt sinds 2020 plaats en is een jaarlijks weerzien, wat dit keer op 4 oktober plaatsvond. Dit jaar is extra speciaal omdat het ook 30 jaar geleden is dat het Daytonakkoord in Parijs werd getekend en het 30 jaar vrede in Bosnië is.

Reconstructie

Als dienstplichtig militair waren ze vrijwillig gekozen voor een uitzending. Remco deed op dat moment een mbo-studie elektronica, wat niet zo lekker liep. Jeroen Heuts (nu 50, toen 19 jaar) was net als Remco gelegerd op de militaire basis in Šantići, op een oud fabrieksterrein. Hun missie: bescherming van de burgers. Er waren ongeveer dertig nationaliteiten betrokken bij deze United Nations Protection Force (UNPROFOR). Uit Nederland en België, Engeland en zelfs Nieuw-Zeeland. ,,Het was een vrij grote basis waar we met zo’n 300 dienstplichtigen aanwezig waren. We stonden al opgesteld bij het ochtend appèl, een centrale verzameling, toen we hoorden dat er in de buurt van ons geschoten werd. Dat er werd geschoten, waren we wel gewend, door strijdende partijen over ons kamp heen. Maar dit schot klonk anders, het was veel te dichtbij. Het geweervuur kwam van het kamp af.”

Remco was niet aanwezig op het appèl. Dat kon zijn vanwege een nachtdienst, hij kon buiten de poort aan het werk zijn of er was een storing. Een aantal mensen op onderzoek uit. Eén van hen was Wilbert Beurskens, zijn slaapmaatje die vanaf half augustus op de basis verbleef. ,,Ik heb bij hem op de kamer geslapen, maar die nacht sliepen wij apart omdat ik net terug was van verlof. Ik zag hem op de rand van zijn bed zitten en riep dat hij op moest schieten om naar het appèl te gaan. Zelf ging ik mijn tanden poetsen in een gebouwtje 25 meter verderop. Ik heb geen schot gehoord, maar toen ik terugkwam, vond ik Remco die zichzelf wat had aangedaan. Ik was in shock en heb in een reflex de deur op slot te gedaan. Dit hoefde niemand anders te zien. Ik heb de kapitein meegetrokken en hij heeft de deur opengedaan. De geneeskundige dienst heeft het daarna overgenomen.”

Verdacht

Wilbert Beurskens, nu 49 jaar en woonachtig in Helden (Limburg), kan het goed onder woorden brengen, maar had dit naar eigen zeggen 10 jaar geleden zeker niet gekund. Hij heeft PTTS (Posttraumatische stress stoornis) overgehouden aan het tragische incident. ,,Destijds was ik 19 jaar, we waren nog vrij jong en achteraf gewoon nog kinderen. Dan maak je zoiets mee en zit je helemaal alleen, zonder je naasten aan wie je dit kan vertellen. Tot overmaat van ramp werd ik tegen de avond door de marechaussee opgepakt om een verklaring af te leggen. Een formaliteit die hoorde bij het protocol, zo werd gezegd, maar het voelde alsof ik verdacht was. Ik had er niets mee te maken, maar werd er wel mee in verband gebracht. Daar heb ik tot de dag van last van. Je kende elkaar door en door, maar van de periode voor 3 oktober weet ik vrij weinig meer. Maar het aangezicht dat ik daar heb gezien kan ik als ik mijn ogen dicht doe nog voor de geest halen. Richting 3 oktober is mijn boog altijd gespannen, ben ik alert en slaap ik slecht. Het gaat wel ieder jaar beter”, zegt Wilbert, die zes jaar geleden zijn vrachtwagenrijbewijs kwijtraakte door een epileptische aanval en zich sinds maart 2025 ziek heeft gemeld. ,,Van PTSS herstel je niet, de herinnering gaat nooit meer weg, het is onderdeel van je leven”, zegt Wilbert, die voor de verwerking een fietstocht van Doorn naar Sarajevo heeft gemaakt. Deze documentaire, Trappen tegen PTSS, is te zien op YouTube.

Harde werker

Het overlijden van Remco bleef in de media onderbelicht. Hij is één van de zeven Nederlanders die omkwam tijdens de Vredesmissie van 1992-1995 in Bosnië. Niemand zag het aankomen, maar de impact was gigantisch. Jeroen, die in het voorjaar was aangekomen in Bosnië, werkte veel met Remco samen. ,,Ik zat bij de genie, een bouwconstructiegroep, die bezig was met elektra, loodgieter, timmer en graafwerkzaamheden. Remco repareerde als technisch specialist onder andere aggregaten en regelmatig auto’s. Hij was een harde werker en altijd druk. We werkten zes dagen in de week, zondag was rustdag. ’s Avonds mocht je je omkleden en een drankje doen. Die avond ervoor zaten we met een aantal mensen, waaronder Remco, aan de bar om een drankje te doen. Hij zou met verlof gaan, maar gaf wel aan dat hij nog niet klaar was om naar huis te gaan. De reden heeft hij nooit verteld. Remco werd in een witte tent opgebaard, we konden een laatste groet brengen en de volgende ochtend is hij met een helikopter naar Split gevlogen. Hij kwam aan op de militaire basis van Soesterberg, heeft opgebaard gelegen in het gebouw van de AEBN bij de begraafplaats in Nijkerk en op 9 oktober is hij hier begraven. Een dag voor zijn 21ste verjaardag.”

Nette pakken

,,Remco was iemand met een masker op, hij kon altijd dingen goed verbloemen. Hij zorgde graag voor een ander, maar wat minder goed voor zichzelf”, vertelt zijn zus Leonie Heijmans (48). Ook zij zag het niet aankomen. ,,Hij zou de 10e oktober 21 jaar worden en we waren thuis bezig met het organiseren van zijn verjaardag. Ik zat op school op het mbo en werd de klas uitgehaald door de directrice. Er werd tegen mij gezegd dat ik thuis werd gebracht door de conciërge. Mijn moeder was ziek, dus ik dacht dat er wat met haar was. Tot ik het hofje op reed en mensen van Defensie in nette pakken richting de voordeur zag lopen. Toen wist ik het eigenlijk al. Mijn vader was beroepsmilitair bij de luchtmacht en ik wist dat het nooit een goed teken was als mensen in nette pakken bij je aan de deur stonden wanneer iemand op uitzending was. Remco en ik hadden zo’n hechte band. Mijn wereld verging, ik was voor de rest van mijn leven kind af.”

Geen schuld

De begrafenis van Remco op 9 oktober 1995 trok ruim 600 mensen naar de begraafplaats in Nijkerk, waaronder veel militairen, die in bussen kwamen. ,,Zij mochten niet met ons praten, er werd veel verzwegen”, vertelt Leonie, die in 1997 in Bosnië is geweest ‘om sfeer te proeven’. ,,Het kamp was in 1996 al opgeheven, maar we zijn in de omgeving geweest waar hij het laatste halfjaar heeft doorgebracht.” Pas 25 jaar later kon zij de dood van haar broer beter verwerken. ,,Toen kwam ik in contact met Wilbert en heb ik een veel completer verhaal gekregen. Tot dat moment had ik veel onbeantwoorde vragen, tot aan heeft hij het wel of niet gedaan. We waren destijds jongvolwassenen van hooguit begin 20, nu zijn we allemaal volwassenen. Het doet mij nog steeds wat, maar ik geef niemand de schuld. Hij heeft zelf letterlijk de trekker overgehaald. Aan de ene kant ben ik heel boos en verdrietig, maar ik snap hem ook een beetje, want hij kon het niet meer overzien.”

Hechte groep

Het overlijden had ook veel impact op Jeroen. In 1997 is hij nog eens als beroepsmilitair uitgezonden, 20 kilometer verderop. In 2009 is ook hij behandeld voor PTSS. ,,Na de herdenking op het kamp werd er niet meer over gesproken. Er waren veel gemixte emoties. De één was boos, de ander verdrietig. Er stond niks over in de krant. Je bent mens, militair is je beroep. Eerst ging ik op 4 mei naar het graf, later op de sterfdatum van Remco”, zegt Jeroen, die sinds 2012 contact onderhoudt met Leonie. Wilbert kent hij een jaar of 15. Via social media is het contact ontstaan, want ten tijde van de Balkanoorlog wisten ze niet van elkaars aanwezigheid op het kamp.
Vanuit de veteranenvereniging doen ze regelmatig herdenkingen. Soms met 10 mensen, een andere keer zijn er 30. Er wordt een eregroet gebracht door de mannen en vrouwen, iemand zorgt voor mooie witte rozen en er is een stiltemoment om in gedachten bij Remco te zijn. Aansluitend is er een gezamenlijke lunch. ,,Het is een hechte groep en elk jaar komt er wel wat nieuws naar boven. Zo willen we de herinnering levend houden. Het is een gezellig samenzijn om stoom af te blazen, en een deel verwerking van iets heftigs dat we in oorlogsgebied hebben meegemaakt. De saamhorigheid is erg groot.”

Tot slot

Soms ontstaan er psychische klachten na een uitzending in dienst van Defensie. Deze klachten kunnen zelfs jaren na de uitzending nog ontstaan. Het Veteranenloket van het Veteraneninstituut geeft toegang tot begeleiding, advies en ondersteuning door bijvoorbeeld een zorgcoördinator, een veteranenondersteuner voor de veteraan of een coördinator voor het thuisfront. Zie voor meer informatie: nlveteraneninstituut.nl/veteranenloket/. Denk je aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfmoord helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of via 0800-0113.

Tekst Maranke Pater, foto’s Kees van den Heuvel