Van de tabakscultuur tot de Nijkerkse Beroeringen: over de lokale historie van de Grote Kerk in Nijkerk valt van alles te vertellen. In de afgelopen tijd ontvingen alle basisscholen van Nijkerk daarom van de stichting Vrienden van de Grote Kerk Nijkerk een uitnodiging voor een excursie. Leerlingen van De Hoeksteen hebben op een dinsdag in december de primeur. Jan Poorter en Sike Bax ontvangen de groep deze ochtend. Poorter neemt eerst de jongens mee naar de kerkzolder. De meiden luisteren beneden in de kerk naar het verhaal van Bax. Later wisselen de groepen om. “Een hele eer dat wij hier als eerste mogen zijn!”, vinden de jongens.
Op de kerkzolder boven de gewelven blijkt veel te zien en te vertellen. Dat is aan Poorter wel besteed. Als kerkrentmeester maakte hij een jaar of zeven geleden een flinke restauratie mee: een groot deel van de leien op het kerkdak werd toen vervangen. “Komt hier de uitdrukking ‘van een leien dakje’ vandaan?”, vraagt een van de leerlingen zich af. “Ja, helemaal goed”, zegt Poorter. “Dat zeggen we als iets heel soepel gaat, omdat de leien zo glad zijn. Daar glijdt alles makkelijk vanaf.”
Als oud-brandweerman wijst hij zijn gasten ook altijd op het gevaar van brand. “Als de houten kap van zo’n kerk in brand vliegt, dan is er geen houden aan”, weet hij. “Kijk maar naar de Notre-Dame in Parijs. Het heeft geen zin om water op het dak te spuiten, want door de leien loopt het er zo vanaf.” De leerlingen willen weten of dat in Nijkerk ook weleens gebeurd is. “Ja, in 1975 is de Kruiskerk helemaal afgebrand.” En de Grote Kerk? Die trof hetzelfde lot gelukkig alleen in 1540, toen een stadsbrand heel Nijkerk in de as legde.
Poorter schijnt met zijn zaklamp op de muur. “Deze grote stenen heten kloostermoppen. Die komen uit de zestiende eeuw. De stenen daarboven zijn veel kleiner. Die noemen we Utrechtse steentjes.” Vanaf de kerkzolder is inderdaad van dichtbij te zien hoe de toren vanaf een zekere hoogte minder oud is dan de onderzijde. Met de excursies streven de Vrienden van de Grote Kerk Nijkerk een maatschappelijk doel na. “We willen de Grote Kerk als belangrijk cultureel erfgoed voor het voetlicht brengen.” Voor De Hoeksteen sluit het bezoek goed aan bij een themales over de geschiedenis van Nijkerk die de leerlingen krijgen. “Ook andere scholen, die in de loop van 2026 soortgelijke thema’s behandelen, hebben enthousiast gereageerd op onze uitnodiging”, meldt de stichting.
Foto Matthias van Bloemendaal
